Ustawą z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 1104) dokonano istotnych zmian w  zasadach prowadzenia egzekucji z  wierzytelności z rachunku bankowego . Dotyczą one egzekucji prowadzonej zarówno na podstawie kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) [1] jak również na podstawie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (u.p.e.w.a.) [2].

Celem zmian było poprawienie pozycji prawnej dłużnika .

Jak bowiem wynika z uzasadnienia projektu ustawy [3] dostrzeżono  niekorzystne dla dłużnika skutki dokonywania przez komornika zajęć rachunku bankowego dłużnika drogą elektroniczną . Za wadę systemu uznano okoliczność iż dłużnik, który o zajęciu jest zawiadamiany za pośrednictwem operatora pocztowego, nie zawsze ma możliwość skorzystania z przysługujących mu środków obrony. Projektodawca wskazał ,że wnoszone przez dłużnika pismo (np. skarga na czynności komornika albo pozew o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego) wpływa już po przekazaniu środków pieniężnych wierzycielowi. Dotyczy to zwłaszcza wytoczenia powództwa opozycyjnego, w szczególności gdy wierzyciel dochodzi świadczenia, które już zostało spełnione, jest przedawnione czy nawet złożył komornikowi podrobiony lub przerobiony tytuł wykonawczy.

Ustawodawca uznał za konieczne  wprowadzenie rozwiązań umożliwiających, z jednej strony podjęcie przez dłużnika obrony przed egzekucją z wierzytelności z rachunku bankowego , a z drugiej strony uniemożliwiających dłużnikowi uchylenie się od egzekucji przez rozporządzenie środkami zgromadzonymi na zajętym rachunku.

Dlatego przyjęto unormowanie, według którego bank, w którym jest prowadzony rachunek, po otrzymaniu zawiadomienia o zajęciu zablokuje środki na okres 7 dni i przekaże je na rachunek komornika niezwłocznie ,ale dopiero po upływie tego okresu.

Aby nie pozbawić osób uprawnionych do rent lub alimentów środków koniecznych do bieżącego utrzymania, zaproponowano odpowiednie wyłączenia.

Należy dodać, że w rządowym projekcie ustawy o komornikach sądowych (druk sejmowy nr 1582) wspominano iż przewidziano dodatkowy mechanizm zmierzający do zapewnienia ochrony dłużnikowi, przeciwko któremu toczy się egzekucja z rachunku bankowego. Z art. 31 ust. 1 tego projektu wynika, że należności wyegzekwowane z rachunku bankowego komornik przekazuje wierzycielowi w terminie 14 dni od dnia ich otrzymania. Wyjątek dotyczy egzekucji świadczeń alimentacyjnych i rentowych. W tych sprawach komornik ma przekazywać wierzycielowi wyegzekwowane należności niezwłocznie. Obydwie projektowane regulacje wydłużają okres pomiędzy zajęciem wierzytelności z rachunku bankowego (dokonywanym w systemie teleinformatycznym) a przekazaniem środków pieniężnych wierzycielowi. W tym okresie dłużnik będzie miał możliwość skorzystania z przysługujących mu środków prawnych.

Podobne względy doprowadziły do  zmiany w art. 80 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Istotnie prawidłowo uznano iż zasady realizacji przez poddłużników (banki) zajęcia rachunku bankowego powinny być bowiem tożsame w egzekucji sądowej i egzekucji administracyjnej.

Analiza zmian będzie najłatwiejsza poprzez porównanie poprzedniej i obecne regulacji.

Dotychczasowy art.  889 §  1 pkt.1 k.p.c. określał następującą procedurę dokonania egzekucji z wierzytelności z rachunku bankowego :

• komornik ogólnej właściwości dłużnika przesyłał do banku, w którym dłużnik posiada rachunek, zawiadomienie o zajęciu wierzytelności pieniężnej dłużnika pochodzącej z rachunku bankowego do wysokości należności będącej przedmiotem egzekucji wraz z kosztami egzekucyjnymi i
• Komornik wzywał bank, aby nie dokonywał wypłat z rachunku bez zgody komornika do wysokości zajętej wierzytelności,
• Komornik wzywał bank do przekazania bezzwłocznie zajętej kwoty na pokrycie należności albo zawiadomienia komornika w terminie siedmiu dni o przeszkodzie do przekazania zajętej kwoty.

Po dokonanej zmianie procedura jest następująca:

• komornik ogólnej właściwości dłużnika przesyła do banku, w którym dłużnik posiada rachunek, zawiadomienie o zajęciu wierzytelności pieniężnej dłużnika pochodzącej z rachunku bankowego do wysokości należności będącej przedmiotem egzekucji wraz z kosztami egzekucyjnymi ,i
• wzywa bank, aby nie dokonywał wypłat z rachunku bez zgody komornika do wysokości zajętej wierzytelności albo zawiadomił komornika w terminie siedmiu dni o przeszkodzie do przekazania zajętej kwoty;
• zawiadomienie jest skuteczne także w przypadku niewskazania rachunku bankowego;

Zgodnie z dodanym art.  889² k.p.c. bank przekazuje środki pieniężne z zajętego rachunku na rachunek bankowy komornika niezwłocznie ale dopiero po upływie siedmiu dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zajęciu.

Tylko w przypadku egzekucji bieżących alimentów lub rent bank ma obowiązek niezwłocznie przekazać środki pieniężne z zajętego rachunku na rachunek bankowy komornika.

Podobnych zmian dokonano w u.o.p.e.w a.

Art.  80. §  1 u.o.p.e.w a. ustalał poprzednio  podobną procedurę :

• Organ egzekucyjny dokonywał zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego poprzez przesłanie do banku zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego z rachunku bankowego do wysokości egzekwowanej należności pieniężnej wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia w terminie dochodzonej wierzytelności oraz kosztami egzekucyjnymi.
• Organ egzekucyjny jednocześnie wzywał bank, aby bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał wypłat z rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności, lecz
• bezzwłocznie przekazał zajętą kwotę organowi egzekucyjnemu na pokrycie egzekwowanej należności albo zawiadomił organ egzekucyjny, w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania, o przeszkodzie w dokonaniu wpłaty, w tym również o nieprowadzeniu rachunku bankowego zobowiązanego.

Po nowelizacji procedura ta przedstawia się następująco :

• Organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego przez przesłanie do banku zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego z rachunku bankowego do wysokości egzekwowanej należności pieniężnej wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia w terminie dochodzonej wierzytelności oraz kosztami egzekucyjnymi.
• Organ egzekucyjny jednocześnie wzywa bank, aby bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał wypłat z rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności, lecz niezwłocznie ale dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia przekazał zajętą kwotę organowi egzekucyjnemu na pokrycie egzekwowanej należności albo zawiadomił organ egzekucyjny o przeszkodzie w dokonaniu wpłaty, w tym również o nieprowadzeniu rachunku bankowego zobowiązanego.

Ustawa  z  dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (Dz. U. z 2018 r. poz. 771) w art.  31 ustala ,w nawiązaniu do powyższych regulacji,  termin przekazania wierzycielowi wyegzekwowanych należności stanowiąc , że należności wyegzekwowane z rachunku bankowego komornik przekazuje wierzycielowi w terminie 14 dni od dnia ich otrzymania. Pozostałe wyegzekwowane należności komornik przekazuje wierzycielowi w terminie 4 dni od dnia ich otrzymania.

Oczywiście regulacja ta wskazuje na termin maksymalny nie określając terminu minimalnego ,a zatem komornik pozostanie w zgodzie z prawem wykonując przelew na rachunek wierzyciela niezwłocznie .

W przypadku egzekucji świadczeń alimentacyjnych i rentowych komornik przekazuje wierzycielowi wyegzekwowane należności niezwłocznie, niezależnie od sposobu ich wyegzekwowania.

Nie jest mi znana skala szkód spowodowanych przez niezwłoczne przekazanie środków na rzecz komornika a następnie do wierzyciela ,ale w mojej ocenie Państwo winno raczej dbać bardziej o interes wierzyciela niż dłużnika.

Wojciech Zręda  radca prawny

[1] Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (T.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.)

[2] Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji  (T.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1314 ze zm.)

[3] Druk nr 2216 . Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw.